Een gastrostomie is een voedingsstoma in de buikwand direct naar de maag, waardoor vloeibare voeding via een katheter kan worden toegediend. Een gastrostomie kan een PEG-katheter, gastrostomiekatheter of maagbutton bevatten. Bij langdurig (chronisch) gebruik heeft deze techniek minder complicaties dan sondevoeding via de neus. Het slangetje dat bijvoorbeeld voor da gastrostomie wordt gebruikt is dikker dan die van een neussonde, waardoor hij minder snel verstopt. Maar ook kan deze katheter worden gebruikt als er langdurig en veel laxeermiddel moet worden gebruikt, zo hoef je het niet oraal in te nemen.

PEG

In de volksmond wordt alles PEG genoemd, maar dit is een bepaalde katheter die op een bepaalde manier geplaatst wordt (Percutane Endosopische Gastrostomie). Echter kan een gastrostomie ook op laparoscopische of laparotomische wijze aangelegd worden. Deze techniek wordt gebruikt vanaf 1980. Sindsdien zijn de technieken sterk verbeterd waardoor het inbrengen makkelijker gaat en de gastrostomie langer kan blijven zitten. Daarnaast zijn er diverse soorten waardoor je keus hebt in de voor jouw comfortabelste katheter.

Katheter of button

Bij deze techniek kan onder andere een PRG/PEG-katheter of een maagbutton (bijv Mic-key, Mini-one, Freka button, Medilime button e.d.) worden ingebracht. Een PRG-katheter is een uitstekende slang buiten de huid waarop direct de spuit met voeding aangesloten kan worden. Aan de binnenzijde van de buikwand zit een ballonnetje, zodat de katheter er niet uit kan schuiven. PRG wordt door een radioloog geplaatst. Een PEG-katheter wordt met de endoscoop geplaatst en bevat een plaatje aan de binnenzijde. De maagbutton bevat een ballonnetje. Aan de buitenkant van de button zit een afsluitdopje waarop je een extra slangetje aan kunt koppelen voor de vloeibare voeding.

Sonde vs button

Button

• Het voordeel van een maagbutton is dat je geen slang aan je buik hebt hangen, maar een klein stopje welke vlak tegen de huid aan ligt
• De maagbutton dient afhankelijk van het merk ongeveer elke 3 tot 6 maanden te worden vervangen. Dit kun je zelf thuis doen maar kan ook door de (kinder)thuiszorg verricht worden 
• Het elke dag aankoppelen bij een button kan voor sommige mensen lastig zijn. Het koppelslangetje moet bij iedere voeding worden aan- en afgekoppeld om er voor te zorgen dat het antirefluxsysteem blijft werken 
• Ingebouwde antirefluxklep voorkomt terugvloei van sondevoeding of maaginhoud

Sonde

• Een sonde ofwel gastrostomiekatheter met plaatje aan de binnenzijde gaat gemiddeld 1,5 jaar mee. Het materiaal is op een gegeven moment “op” zodat de katheter vervangen moet worden
• De langere sonde kan de mobiliteit beperken en is moeilijker te verbergen onder kleding, tijdens zwemmen etc
• Het gewicht van de sonde trekt harder aan het stoma

(Bron afbeelding: Halyard)

Het inbrengen

Het inbrengen kan gebeuren door de pull en push techniek, chirurgisch, endoscopisch of radiologisch. Een veel voorkomende techniek is toch wel de endoscopische manier. Hierbij wordt de katheter ingebracht met een endoscoop die via de mond wordt ingebracht tot in de maag. Doordat er lucht in de maag wordt gespoten kunnen ze met een camera de juiste plaats bepalen. De huid wordt plaatselijk verdoofd en de katheter wordt door de buikwand gebracht. Een ingreep duurt ongeveer een half uur en kan onder een roesje gebeuren. 

Verschillende varianten

Je hebt verschillende varianten van de PEG. De PEG waarbij de sonde in de maag ligt is de standaard PEG. De sonde kan via de maag worden doorgeschoven naar de twaalfvingerige darm, dit noemt men de PEG duodenum. Dit wordt niet vaak gedaan omdat de katheter zeer snel terugkomt naar de maag.En ten slotte kan de sonde worden doorgeschoven naar de dunne darm, dit wordt een PEG jejunum genoemd. Deze wordt wel vaak aangelegd. Dit is dan een PEG-J die via de maag is doorgelegd naar het jejunum. Bij alle 3 is de ingang direct in de maag, alleen kan de sonde verder worden doorgeschoven.

Radiologisch

Daarnaast heb je deze varianten ook waarbij ze door de radioloog zijn aangelegd in plaats van endoscopisch. Deze heten: PRG (Percutane Radiologische Gastrostomie, direct in de maag). De maag wordt van buitenaf onder echo- en röntgengeleide met een holle naald aangeprikt, om hier tenslotte een voedingssonde achter te laten. En zo heb je ook de PTGJ (percutane transgastrische jejunostomie) waarbij er via de maag een voedingskatheter wordt ingebracht in de dunne darm.

De voeding

Vaak kan (binnen) 24 uur na het inbrengen al worden gestart met de vloeibare voeding door de PEG. Eerst wordt er water doorheen gebracht, gaat dit goed dan kan er worden begonnen met de voeding. Je arts of diëtist stelt een persoonlijk voedingsadvies voor je op, dat is afgestemd op je persoonlijke situatie. Zo krijgt je alle voedingsstoffen binnen die je lichaam nodig heeft. Het soort sondevoeding, de hoeveelheid, de verhouding en de tijdstippen waarop de voeding moet worden toegediend, verschillen van persoon tot persoon. De hoeveelheid sondevoeding wordt geleidelijk opgebouwd. De voeding kun je toegediend krijgen door middel van een voedingspomp die je op verschillende standen kunt zetten.

Verzorging

Risico op lekkage van maaginhoud en sondevoeding kan bij elke katheter optreden, zowel bij een maagbutton als gastrostomiekatheter met ballon als bij PEG-katheter met een plaatje. Je moet altijd zorgen voor een goed fixatie of juist buttonmaat. Indien je hem goed verzorgd kan deze lange tijd meegaan eer hij hoeft te worden vervangen.

• Bekijk de sonde en de omliggende huid dagelijks en let bijvoorbeeld op roodheid of andere veranderingen.
• De huid en het fixatieplaatje of de button (ook eronder) kun je verzorgen met warm water en zeep (bijvoorbeeld tijdens het douchen) waarna je het voorzichtig droog dept met een schone handdoek. Hygiëne is erg belangrijk!
• Spoel de sonde voor en na de voeding door met 5-15 ml lauw water.
• Maak na het voeding toedienen ook alle sluitstukken goed schoon onder de kraan en gebruik iedere dag een nieuw toedieningssysteem of pompje.
• Bij een PEGkatheter moet er dagelijks gedraaid en gedompeld worden om zo het vastgroeien van het plaatje in de maagwand (burried bumper) te voorkomen.

• Het maagslijmvlies van een sonde zal niet over een ballonnetje groeien dus hoeft deze niet gedompeld te worden.
• Bij een sonde met een ballon aan de binnenkant moet de inhoud van de ballon 1 x per week worden gecontroleerd en eventueel worden bijgevuld omdat in 1 week tijd 1 cc water uit de ballon kan zijn gelopen door osmose in de maag. Zo voorkom je het spontaan uitvallen van de gastrostomiekatheter of maagbutton. 

(foto onder met dank aan Kim)

Speeksel

Vaak kun je weinig of niets eten als je deze techniek krijgt. Belangrijk is het om ervoor te zorgen dat de speekselaanmaak door blijft gaan. De hoofdfunctie van speeksel is de bescherming van de mondweefsels. Poets twee keer per dag je tanden en neem af en toe een kauwgompje of zuurtje.

• Lees hier de indrukwekkende ervaringen van Marijn, van een neussonde tot uiteindelijk TPV